Disclaimer |
MICHAIL NIKOLAJEVITSJ MURAVJEV: DE BEUL VAN LITOUWEN
|
Muravjev werd op 1 oktober 1796 geboren in Sint-Petersburg. In zijn jeugd was hij betrokken bij de liberale oppositie tegen de tsaar. In 1825 werd hij zelfs even gevangengezet. Na dat incident bekeerde hij zich tot het conservatieve kamp.
Belangstelling voor Litouwen
Muravjevs jeugdzonden vormden geen beletsel voor een schitterende carričre in de Russische bureaucratie. In 1828 werd hij benoemd tot gouverneur van Mogilev in Wit-Rusland. In die functie ontwikkelde hij belangstelling voor het nabijgelegen Litouwen. Diverse malen verzocht hij tsaar Nicolaas I om het Litouwse Statuut af te schaffen en de russificatie van Litouwen ter hand te nemen. Het Litouwse Statuut was een document van eerbiedwaardige ouderdom (de eerste versie was opgesteld in 1529), waarin het hele Litouwse rechtssysteem was vastgelegd. Het had in Rusland weleens ter discussie gestaan en onder Catharina de Grote was het zelfs even afgeschaft, maar haar opvolger Paul I maakte dat weer ongedaan.
Een Pools-Litouwse opstand in 1831 gaf Muravjev de kans zich met Litouwen te bemoeien. Hij werd belast met het dempen van de opstand in Wit-Rusland en Zuidoost-Litouwen. Op 25 juni 1840 kreeg Muravjev zijn zin en werd het Litouwse Statuut afgeschaft. De Litouwse gouvernementen Vilnius en Gardinas werden ook niet langer ‘Litouwen’ genoemd, maar kregen de naam ‘Noordwestelijk Gebied’. De universiteit van Vilnius, die (trouwens niet ten onrechte) werd beschouwd als een broeinest van Litouws en Pools nationalisme, werd ontmanteld. Tot de onafhankelijkheid had Litouwen geen instelling van hoger onderwijs meer.
Muravjevs volgende carričrestap (1857) was minister van de staatslanderijen. In die functie verzette hij zich heftig tegen de afschaffing van de lijfeigenschap. Toen die in 1861 toch werd afgeschaft, zei hij gedesillusioneerd de staatsdienst vaarwel.
Muravjevs glorietijd
Het duurde echter niet lang of hij was terug. Op 1 mei 1863 werd hij benoemd tot gouverneur-generaal van het ‘Noordwestelijk Gebied’ met speciale volmachten om de nieuwe Pools-Litouwse opstand te dempen, die net was uitgebroken.
Hij pakte de opstand zeker energiek aan. Hij liet complete dorpen platbranden en de bevolking deporteren naar Centraal-Rusland en Siberië. Naar zijn eigen schatting werden 1427 mensen naar Siberië gedeporteerd. Meer dan 1500 mensen werden verbannen naar andere delen van Rusland en minstens 4000 mensen gedwongen zich buiten Litouwen te vestigen. Meer dan 2000 mensen werden gevangengezet, gedwongen ingelijfd bij het leger, of veroordeeld tot dwangarbeid. Meer dan 200 Litouwers en Polen werden geëxecuteerd. In het ‘Noordwestelijk Gebied’ woonden toen zo’n 2,4 miljoen mensen.
Al even energiek nam Muravjev de russificatie ter hand. De Pools sprekende adel verloor zijn privileges. Poolse en Litouwse landeigenaren kregen een inkomstenbelasting van tien procent opgelegd, terwijl Duitse landeigenaren drie procent en Russische één procent betaalden. Veel Pools- en Litouwstalige ambtenaren werden ontslagen. Onderwijs in het Pools werd verboden. Onderwijs in het Litouws was hier en daar nog wel toegestaan. Zo’n dertig kloosters die Muravjev ervan verdacht dat ze hadden gesympathiseerd met de opstand, werden gesloten. Ook alle katholieke scholen gingen dicht. In plaats daarvan introduceerde Muravjev Russischtalige staatsscholen. De Russisch-orthodoxe kerk kreeg alle ruimte om in Litouwen missie te bedrijven. Muravjev haalde Russische ambtenaren naar Litouwen en verdeelde het land van verbannen en gevangengezette eigenaren onder Russische boeren.
In 1864 verbood Muravjev ook het gebruik van het Latijnse alfabet in Litouwse boeken. Het Litouws diende voortaan het cyrillische alfabet te gebruiken.
Al deze maatregelen leverden Muravjev de bijnaam Korikas (‘de beul’) op.
Op 1 mei 1865 werd Muravjev eervol ontslagen. In april 1866 werd hij Graaf Muravjev. Op 31 augustus van hetzelfde jaar overleed hij.
De gevolgen
Een direct gevolg van Muravjevs maatregelen was een toename van de emigratie. Rond 1915 leefde eenderde van de Litouwers in het buitenland; vooral de VS en Canada kenden grote contingenten Litouwers. Een ander gevolg was dat het gebruik van het Litouws als voertaal toenam ten koste van het Pools.
Het gebruik van het cyrillische alfabet werd een complete mislukking. De Litouwers gingen hun boeken simpelweg drukken in het nabijgelegen Oost-Pruisen, van waaruit de boeken Litouwen werden binnengesmokkeld. Ook de krant Aušra, de spreekbuis van het Litouwse nationalisme, werd gedrukt in de Oost-Pruisische stad Tilsit (het huidige Sovjetsk in het Kaliningrad Oblast). Vanaf 1 mei 1904 mocht in Litouwen het Latijnse alfabet weer worden gebruikt. Het lukte de Russen ook niet de Litouwers los te weken van de katholieke kerk. Hun enige succes was dat de Wit-Russen (hoewel Vilnius en Gardinas tot Litouwen werden gerekend, vormden die daar de grootste bevolkingsgroep) vandaag de dag voor het overgrote deel Russisch-orthodox zijn.
Muravjevo
Voor de Russen bleef Muravjev echter een groot man. In Vilnius werd een museum aan hem gewijd en een standbeeld voor hem opgericht.
Het standbeeld van Muravjev in Vilnius. Het standbeeld werd in 1915, tijdens de Eerste Wereldoorlog, meegenomen door de terugtrekkende Russische troepen toen de Duitsers oprukten naar Vilnius.
Op 1 mei 1901 werd de stad Mažeikiai, die tot dan toe bekend had gestaan onder zijn Poolse naam Możejki, herdoopt in Muravjevo als eerbetoon aan Muravjev. Uiteraard werd ook die maatregel onmiddellijk ongedaan gemaakt zodra Litouwen onafhankelijk was geworden.
 |
 |
 |
Drie plaatsnamen, één stad: Możejki, Muravjevo en Mažeikiai
Bronnen
- http://www.spaudos.lt/Istorija/Muraviev.en.htm
- http://www.spaudos.lt/LietKalba/Rusifikavimas.en.htm
- http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Nikolayevich_Muravyov-Vilensky
- Georg von Rauch, The Baltic States: The Years of Independence 1917-1940 (University of California Press, Berkeley/Los Angeles, 1974)
- De stempels komen uit: Vytautas Fugalevičius, Pašto Antspaudai Lietuvoj (eigen beheer, 1990)
Sijtze Reurich
 |
 |
 |
 |