◄ Vorige pagina Dit artikel is verdeeld over twintig webpagina’s. Volgende pagina ►
Disclaimer |
De Sovjetbezetting Bij het Molotov/Von Ribbentrop-pact van 23 augustus 1939, waarbij de schijnbare aartsvijanden Hitler en Stalin ineens tot samenwerking bereid bleken, kreeg de Sovjet-Unie de kans de gebieden die tussen 1918 en 1920 verloren waren gegaan, terug te krijgen. Polen werd opgedeeld tussen de Sovjet-Unie en Hitler-Duitsland, terwijl in een geheime clausule werd bepaald dat de Sovjet-Unie de vrije hand kreeg in het Baltisch gebied. Er volgde een periode van toenemende bemoeienis met Estland, Letland en Litouwen. Voor Litouwen leek het pact aanvankelijk alleen maar gunstige gevolgen te hebben. Toen de Sovjet-Unie haar deel van Polen bezet had, gaf ze op 28 oktober 1939 het gebied rond Vilnius terug aan Litouwen (afbeeldingen 56 en 57). Grodno, Lida en Augustów hield de Sovjet-Unie echter zelf. Die plaatsen werden bij de Sovjetrepubliek Wit-Rusland gevoegd. De Sovjet-Unie ging bij de herindeling van het gebied dus uit van het wapenstilstandsverdrag tussen Polen en Litouwen van 7 oktober 1920 en niet van het eigen vredesverdrag met Litouwen van 12 juli 1920. |
Suwalki is een verhaal apart. Die stad kwam in het Duitse deel van Polen terecht (afbeelding 58). De naam Suwalki klonk trouwens in Duitse oren veel te Pools. Op 21 mei 1941 kreeg de stad een nieuwe naam: Sudauen (afbeelding 59).4
■ Afbeelding 56. Filatelistisch gefrankeerde brief (een speciale envelop met foto's van het Litouwse leger in actie), aangetekend en per expresse verzonden van Vilnius naar Kaunas, 30 oktober 1939. De brief is gefrankeerd met een serie overdrukken op de onafhankelijkheidszegels van 1939, waarmee de teruggave van Vilnius aan Litouwen werd gevierd (uitgiftedatum: 28 oktober 1939)
■ Afbeelding 57. Blokje, uitgegeven ter herdenking van de teruggave van Vilnius aan Litouwen, 6 mei 1940. De (Latijnse) tekst betekent: ‘Stad Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, herwonnen’. Als afbeeldingen: een gezicht op Vilnius; aartshertog Gediminas; de burcht van Trakai
■ Afbeelding 58. Speciale briefkaart ter gelegenheid van de ‘Tag der Briefmarke’, 7 januari 1940, met stempel van Suwalki. Duitsland gaf elk jaar zo'n kaart uit en zorgde meteen ook voor een reeks speciale stempels met de namen van verschillende belangrijke plaatsen in het Derde Rijk: Berlin, München, Frankfurt, enzovoort. Zo kwamen er in latere jaren ook stempels ‘Tag der Briefmarke’ met als plaatsnaam Dorpat (de Duitse naam voor het Estische Tartu), Riga of Kauen (Kaunas). Overigens is het lang niet zeker dat een kaart ook afgestempeld werd in de plaats van het stempel. Van een aantal stempels (Dorpat en Kauen bijvoorbeeld) staat vast dat ze zijn geplaatst in Berlijn
■ Afbeelding 59. Veldpostkaart van Sudauen naar Münster, 29 november 1941, verzonden door een Obergefreiter bij de Reitende Artillerie-Ersatz-Abteilung 101. Sudauen was sinds 21 mei 1941 de naam voor Suwalki
Er volgde een reeks chicanes tegen het kleine buurland. Eerst werd Litouwen gedwongen een Sovjettroepenmacht op zijn grondgebied toe te laten. Vervolgens werd een reeks incidenten rond deze troepen opgeblazen of zelfs geënsceneerd, waarbij Litouwen steeds meer concessies moest doen. Op 16 juni 1940 bezetten Sovjettroepen met steun van de troepen die er al waren, Litouwen. Smetona was de dag tevoren gevlucht. Na enige omzwervingen kwam hij in de VS terecht, waar hij in 1944 bij een brand om het leven kwam. De Sovjets installeerden een marionettenregering met als president de communist Justas Paleckis (afbeelding 60) en als premier Vincas Krėvė-Mickevičius. Deze laatste realiseerde zich na een wat te openhartig gesprek met Molotov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken, dat hij meewerkte aan annexatie van Litouwen door de Sovjet-Unie. Zodra hij zijn kans zag, vluchtte hij naar de VS, waar hij zijn gesprek met Molotov publiceerde.
De Sovjet-Unie ensceneerde verkiezingen, daarbij stemdwang en vervalsing van de uitslagen niet schuwend. Het was niet echt verrassend dat 99,2 procent van de stemmen op de communistische kandidaten bleek te zijn uitgebracht. Het nieuwe parlement vroeg voor Litouwen het lidmaatschap van de Sovjet-Unie aan en op 3 augustus 1940 werd Litouwen tot de Unie toegelaten.
Na de annexatie werden nog twee snippertjes van het vroegere Polen aan Litouwen toegevoegd. Een van de twee was het kuuroord Druskininkai met omgeving. Het is het enige stukje van het oude Russische gouvernement Grodno dat in Litouwen terechtgekomen is.
Na de toelating tot de Sovjet-Unie volgde een serie deportaties. Naar schatting werden 34.000 tot 40.000 mensen weggevoerd. Onder de prominenten bevonden zich Voldemaras, die na de Sovjetbezetting om onduidelijke redenen in Litouwen was teruggekeerd, en de voormalige premier Merkys. Beiden stierven in gevangenkampen in Siberië.
Alle partijen, behalve de zojuist gelegaliseerde communistische partij, werden ontmanteld. De landbouwgrond werd onteigend of herverdeeld, zodanig dat iedere boer maar een klein snippertje grond mocht houden, dit als voorbereiding op de collectivisering van de landbouw.
Tijdens de Russische bezetting werd een serie Litouwse zegels overdrukt met de tekst LTSR 1940 VII 21; de afkorting LTSR staat daarbij voor Lietuvos Tarybų Socialistinė Respublika (Litouwse Socialistische Sovjetrepubliek), terwijl de rest van de opdruk betrekking heeft op de datum waarop de republiek werd uitgeroepen (afbeelding 61).
■ Afbeelding 60. Envelop ter herdenking van de 90e geboortedag van de door de Russen geïnstalleerde Litouwse president Justas Paleckis (1899-1980). De envelop is voorzien van een eerstedagstempel, 22 januari 1989
■ Afbeelding 61. Op één zegel na de complete serie LTSR-zegels van 21 augustus 1940 op een (onnodig te zeggen: filatelistisch gefrankeerde) aangetekende expresbrief van Kaunas naar Praag, 4 november 1940
Na 15 februari 1941 waren alleen nog zegels van de Sovjet-Unie toegestaan (afbeelding 62).
■ Afbeelding 62. Briefkaart van de Sovjet-Unie, verzonden vanuit Šiauliai naar Riga, 16 april 1941. Aankomststempel Rīga, 18 april 1941. Voor het Litouwse Šiauliai en het Letse Riga waren inmiddels stempels aangemaakt met de plaatsnaam in Latijnse en cyrillische letters
Noot
- Na de Tweede Wereldoorlog werd een klein deel van Wit-Rusland aan Polen teruggegeven, waaronder de stad Augustów. Toen kreeg Polen ook Suwałki terug. ↑
 |
 |
|
 |