◄ Vorige pagina Dit artikel is verdeeld over veertien webpagina’s. Volgende pagina ►
Disclaimer |
Duits, Frans, Litouws De stad Memel (Litouws: Klaipėda) was in 1252 door de Duitse Orde gesticht. In de loop van de geschiedenis werd de stad enkele malen veroverd door de Litouwers, de Zweden en de Russen, maar de Duitsers kwamen steeds weer terug. In de hele negentiende eeuw was de stad Duits. Na de Eerste Wereldoorlog deed Duitsland afstand van de stad en het land eromheen. Het ‘Memelgebiet’ kwam als mandaatgebied onder Frans beheer. De geallieerden twijfelden tussen overdracht aan Litouwen, dat behoefte had aan een eigen havenstad, en een status als vrije stad, net als Danzig. Op 15 januari 1923 namen de Litouwers de stad bij verrassing in en dwongen ze de Fransen te vertrekken. De voormalige geallieerden vonden dat Litouwen wel recht had op enige compensatie, omdat de Litouwse hoofdstad Vilnius door Polen was ingelijfd. Litouwen mocht het Memelgebied hebben op voorwaarde dat het een |
Aan deze constructie heeft Litouwen weinig plezier beleefd. De vier Duitse partijen begonnen al direct nauw samen te werken in een Eenheidsfront. Bij de eerste verkiezingen voor de Landtag haalden ze meteen al meer dan 80 procent van de stemmen. Tussen 1925 en 1938 werden zes verkiezingen voor de Landtag gehouden. De resultaten schommelden wel iets, maar doorgaans waren 25 zetels voor het Duitse blok en 5 zetels voor de Litouwse partijen. Hierbij moet aangetekend worden dat veel Litouwstaligen, vooral degenen die al in de Duitse tijd in Memel hadden gewoond, op de Duitse partijen stemden. Het blijkt niet uit de verkiezingsuitslagen, maar er woonden ongeveer evenveel Duitstaligen als Litouwstaligen in het gebied.
Bij de plaatselijke verkiezingen van 1933 deed voor het eerst een nationaal-socialistische partij mee, opgezet vanuit Berlijn. Ze kreeg meer dan de helft van alle stemmen. Korte tijd waren er twee rivaliserende nazipartijen, tot de Litouwse autoriteiten allebei verboden. Bij de verkiezingen voor de Landtag van 1935 deed echter maar één Duitse partij mee, onder de naam Einheitsfront. De belangrijkste leiders waren nazi’s en de partij had hartelijke contacten met de Duitse autoriteiten in Berlijn.
Er waren voortdurend spanningen tussen het stadsbestuur van Memel en de Litouwse regering. In 1934 stonden 122 hoge ambtenaren uit Memel voor een Litouws tribunaal terecht wegens hoogverraad. Ze hadden een grote wapenvoorraad aangelegd. 87 van hen werden veroordeeld, vier van hen ter dood (later werden die straffen omgezet in levenslang). Bij de verkiezingen van 1935 mochten een paar Duitstalige kranten niet verschijnen. Litouwen nam vier kandidaten het Litouwse staatsburgerschap af, zodat ze niet aan de verkiezingen konden meedoen. Uiteraard was ook de relatie tussen Litouwen en nazi-Duitsland allesbehalve vriendschappelijk. Dat voelden de Memellanders in hun portemonnee, want veel bedrijven waren afhankelijk van Duitse afnemers.
Op 25 maart 1938 legde Duitsland Litouwen een programma van 11 punten voor. De belangrijkste punten waren: vrijheid van handelen voor de Duitse (lees: nazistische) organisaties en geen censuur meer op de Duitstalige pers. Litouwen willigde de Duitse verlangens in. Zelfs de in 1934 veroordeelde samenzweerders kwamen weer op vrije voeten. De weg naar nazificatie van het Memelgebied lag vrij.
 |
 |
|
 |