KEES HOUDT VAN GROTE BROER
‘We hebben afgesproken dat we het referendum gaan afschaffen. Het is een rest uit het verleden. En ik wil dat die “sleepwet” doorgaat. Hier ga ik de keuze maken dat we dit referendum niet beschouwen als een echt referendum.’ Aldus Sybrand Buma (CDA) over de sleepwet, de wet die de AIVD vrijwel onbeperkte bevoegdheden gaat geven om het gegevensverkeer van de Nederlandse burger af te tappen, en het referendum daarover op 21 maart 2018.
Daar hebben we het autoritaire CDA zoals we dat gewend zijn. Adviezen van de kiezer? Nergens voor nodig. Wij van het CDA weten wat goed is voor de burgers. Ze mogen al blij zijn dat ze eens per vier jaar op ons mogen stemmen.
Dat het CDA zo denkt wisten we. Maar het was wel een verrassing dat ook D66 tegenwoordig dezelfde mening is toegedaan. Zowel over de sleepwet als over het referendum.
Laten we beginnen met de sleepwet. Kees Verhoeven, Kamerlid voor D66, op 8 februari 2017: ‘Het moge duidelijk zijn dat ik veel zorgen heb over dit wetsvoorstel. Is deze wet wel effectief? Maakt deze wet Nederland veiliger? Zijn alle nieuwe bevoegdheden ook met goede waarborgen omgeven?’
Dezelfde Kees Verhoeven in een interview gepubliceerd op 8 januari 2018: ‘Ik ga campagne voeren voor de Inlichtingenwet.’ Hij heeft namelijk in het regeerakkoord van het kabinet-Rutte III een zinnetje laten opnemen: ‘Van het willekeurig en massaal verzamelen van gegevens van burgers in Nederland of het buitenland (“sleepnet”) kan, mag en zal geen sprake zijn.’ En zoals hij in hetzelfde interview zegt: ‘En het zal dus ook niet gebeuren, dit is een voorspelling naar de toekomst. Dat wil zeggen dat wij ervan overtuigd zijn dat het dus ook niet gebeuren zal.’ Dankzij dat vrijblijvende zinnetje, dat in het gunstigste geval tot 2021 geldt, als er een nieuwe regering aantreedt.
Verhoeven en zijn partij zijn dus nu even fanatiek vóór de sleepwet als ze vroeger tegen waren. ‘Twee naar jenever riekende tranen drupten langs zijn neus. Maar het was in orde, alles was in orde, de strijd was voorbij. Kees had zichzelf overwonnen. Hij hield van Grote Broer.’1)
D66 was vroeger tegen de sleepwet en nu voor. Bij het referendum als middel om de kiezers meer invloed te geven zien we het omgekeerde. Daar was D66 eerst voor en nu tegen. Toch is het referendum al een heel oud programmapunt van die partij. In het eerste partijprogram uit 1966 staat al: ‘De mogelijkheden en wenselijkheden van een referendum in bijzondere omstandigheden dienen nader te worden bestudeerd. Bij eventuele invoering zou onderscheid kunnen worden gemaakt tussen een referendum waarbij de uitkomst bindend is voor regering en parlement, en een referendum waarbij de uitkomst medebepalend is voor de verdere behandeling.’2)
Sinds 1 juli 2015 hebben we, mede dankzij D66, eindelijk een bescheiden vorm van een referendum: raadgevend in plaats van bindend. We hebben er één gehad: over het EU-verdrag met Oekraïne. De uitslag was duidelijk: nee, terwijl het partijkartel (VVD, CDA, PvdA en D66) ja had gewild.
Voor D66 was dat nog geen reden om van mening te veranderen. Nog in het begin van 2017 schreef D66 in haar verkiezingsprogramma: ‘Dus wanneer er voor het eerst gebruik gemaakt wordt van een nieuw instrument als het raadgevend referendum, dan omarmen we dat en leren we ervan. Wij staan niet als de andere partijen – die tijdens de campagne schitterden in afwezigheid – vooraan om te pleiten voor het afdanken van deze vernieuwing.’
Na de verkiezingen was D66 ineens mét die ‘andere partijen’ tegen het referendum. Want ‘het nationaal raadgevend referendum heeft niet gebracht wat ervan werd verwacht.’ Wat werd er dan van verwacht? Een ja voor het verdrag met Oekraïne, zoals de kartelpartijen zo graag wilden? De meerderheid van de stemmers dacht er echt anders over. Dus pakken de regeringspartijen de kiezers het referendum af. Hadden ze maar niet verkeerd moeten stemmen.
Het heeft niet zo veel publiciteit gekregen als de stemming over de afschaffing van het raadgevend referendum op 22 februari 2018, maar op 23 november 2017 heeft D66 al definitief afscheid genomen van het referendum in welke vorm dan ook. Toen stemde de partij tegen een initiatiefvoorstel van de SP’er Van Raak om een bindend (‘correctief’) referendum mogelijk te maken.
En wat zei D66-leider Pechtold op het D66-congres van 3 maart 2018? ‘Wij willen het échte referendum, het correctieve referendum, waar de grondwet voor gewijzigd zal moeten worden.’ Hoe geloofwaardig is D66 eigenlijk nog? De lezer mag het zeggen, maar ik weet het antwoord al.
Mag ik een bescheiden suggestie doen aan het partijkartel? Behalve het referendum zouden ook de verkiezingen afgeschaft kunnen worden. Dan zijn onaangename verrassingen, zoals bij de laatste Kamerverkiezingen, toen één partij van het kartel ineens driekwart van haar zetels verloor, voortaan uitgesloten. En het kan prima zonder verkiezingen, kijk maar naar China.
- Dit zijn de laatste zinnen van 1984 van George Orwell, door mij vertaald en met verandering van één woord. ↑
- Drs. J.P.A. Gruijters, Daarom D’66, De Bezige Bij, Amsterdam, 1967, blz. 81. ↑
Sijtze Reurich
 |
 |
 |