(Deutsche Post, september 2007)

Disclaimer
EEN KAART UIT SUDAUEN


Een goede vraag voor een quiz. Hier ziet u een ansichtkaart die in 1941 met de veldpost is verstuurd vanuit Sudauen. Waar ligt die plaats?


■ Afbeelding 1. Ansichtkaart met de veldpost verstuurd van Sudauen naar Münster, 29 november 1941. De afzender is een Obergefreiter bij de Reitende Artillerie-Ersatz-Abteilung 101

De beeldzijde laat zien dat de plaats in elk geval, zoals elke ordentelijke Duitse stad in die tijd, een Adolf Hitlerstraße had. De beeldzijde geeft echter ook een belangrijk detail prijs.


■ Afbeelding 2. De beeldzijde van de kaart: de Adolf Hitlerstraße in Sudauen

‘Sudauen, Ostpr. Adolf-Hitler-Straße’ staat rechtsonder. De stad lag dus in elk geval in Oost-Pruisen.

Het lijkt misschien of ik nu een heel ander verhaal ga vertellen, dat niets met Sudauen te maken heeft, maar maak u niet ongerust: straks knoop ik de eindjes weer aan elkaar.
Op 23 augustus 1939 sloten Molotov en Von Ribbentrop, de ministers van Buitenlandse Zaken van de Sovjet-Unie en (Hitler-)Duitsland hun beruchte Pact. Het openbare deel van het Molotov-Von Ribbentrop-Pact was een non-agressieverdrag. Maar in een geheim protocol bakenden de beide landen hun invloedssferen af. De Sovjet-Unie kreeg de vrije hand in Estland, Letland, Bessarabië (het huidige Moldavië) en oostelijk Polen, Duitsland in westelijk Polen en Litouwen. In een aanvullend protocol, gedagtekend 28 september 1939, ruilde de Sovjet-Unie een stuk Polen in voor Litouwen. Onder rugdekking van het Pact was Duitsland op 1 september 1939 intussen al Polen en Danzig binnengevallen. Die dag markeert het begin van de Tweede Wereldoorlog, want naar aanleiding van de inval verklaarden Groot-Brittannië en Frankrijk de oorlog aan Duitsland. Op 17 september rukte de Sovjet-Unie het deel van Polen binnen dat ze al voor zichzelf had gereserveerd.
Polen heeft nooit officieel gecapituleerd, maar op 1 oktober was de invasie voorbij en konden Duitsland en de Sovjet-Unie met hun stuk Polen doen wat ze wilden.

In Noord-Oost-Polen, tegen de Litouwse grens aan, ligt de stad Suwałki. Die was in het Pact toebedeeld aan Duitsland. De Duitsers voegden het gebied toe aan de provincie Oost-Pruisen. Naast Suwałki lag er nog één andere belangrijke plaats in het gebied: Sejny. In het Pact was trouwens ook het aan Suwałki grenzende deel van Litouwen (met als belangrijkste plaats Marijampolė) voor Duitsland gereserveerd. Deze claim wierp een zware schaduw over de verder zo idyllische relaties tussen Duitsland en de Sovjet-Unie. De Sovjet-Unie annexeerde in augustus 1940 Litouwen en voelde er heel weinig voor om een deel daarvan meteen alweer af te staan. Na moeizame diplomatieke onderhandelingen kocht Stalin op 10 januari 1941 de Duitse claim op de ‘Suwałki-strook’ (zo noemden de bondgenoten het gebied) af. Het kostte hem 7,5 miljoen dollar.
Op 21 mei 1941 kreeg Suwałki een nieuwe, Duitse naam: Sudauen, naar de Sudauer, een Oud-Pruisische stam die ooit in dit gebied had geleefd. Daar kwam dus de ansichtkaart vandaan! Er waren plannen om ook de andere plaatsen in het geannexeerde gebied te herdopen. Sejny zou bijvoorbeeld Seinen worden. Die plannen zijn nooit uitgevoerd.

Op 23 oktober 1944 viel Suwałki in handen van het Rode Leger na een paar dagen van verbitterde gevechten. De stad was zwaar beschadigd. Hoeveel van de ca. 25.000 inwoners van de stad de oorlog hebben overleefd, heb ik niet kunnen achterhalen.
In elk geval waren bij het uitbreken van de oorlog bijna 7000 van hen joods. Die zijn bijna allemaal in de Duitse concentratiekampen om het leven gekomen.

De stad ligt sindsdien weer in Polen en heet weer Suwałki, als vanouds.


Bronnen

Sijtze Reurich

♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦